@Αραβική_Επανάσταση #fact

-Ιούνιος 2008…Χαράρε…Άλλη μία εκλογική διαδικασία στην αιματοβαμμένη Αφρική. Αυτήν τη φορά οι πολίτες της Ζιμπάμπουε προσέρχονται στις κάλπες για να εκλέξουν τον Πρόεδρό τους και τους κοινοβουλευτικούς τους αντιπροσώπους. Βία, νοθεία, ύποπτες απαγωγές δημοσιογράφων και ακτιβιστών στιγματίζουν τις εκλογές. Ενώ όλα τα παραδοσιακά μέσα είναι φιμωμένα, η όποια πληροφόρηση έρχεται μέσω twitter. To timeline λειτουργεί σαν άμεση ανταπόκριση του CNN.

-Ιούνιος 2009…Τεχεράνη…Ο Αχμαντινετζάντ αντιμέτωπος με τις εκλογές. Ο αντίπαλος του ηγείται ενός ισχυρού αντικαθεστωτικού ρεύματος και το Ιράν βιώνει τις μεγαλύτερες αναταραχές μετά την Ισλαμική επανάσταση. Ενώ οι δυτικοί δημοσιογράφοι είτε έχουν απελαθεί είτε δεν τους έχει επιτραπεί καν η είσοδος στη χώρα, το Πράσινο Κίνημα παίρνει φωτιά, όπως επίσης και τα tweets. Όλος ο κόσμος αποκτά εικόνα από τις οδομαχίες των διαδηλωτών με τους Φρουρούς της Επαναστάσεως και το καθεστώς των Αγιατολάδων για πρώτη φορά δεν μπορεί να ελέγξει τα μέσα.

-Ιανουάριος 2011…χθες…σήμερα...τώρα…Τύνιδα…ΟιΤυνίσιοι ξεχύθηκαν στους δρόμους ορμώμενοι από την πείνα, την ανεργία, την ανέχεια και ξεκίνησαν μία επανάσταση χωρίς ηγέτη, χωρίς ιδεολογική βάση αλλά με μόνο έρεισμα το αίσθημα της επιβίωσης αλλά και της αξιοπρέπειάς τους. Μία αξιοπρέπεια, η οποία έχει καταπατηθεί προ πολλού. Στην αυγή του 2011 ξεκινούν δειλά τα βήματα προς την πρώτη Αραβική επανάσταση. Ήρθε το τέλος των Αραβικών δημοκρατιών τύπου Τυνησία, Αίγυπτος κλπ; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει. Τα παραδοσιακά μέσα παγκοσμίως όμως διαλαλούν ότι είναι η πρώτη «Twitter επανάσταση» και ότι το twitter, το facebook και τα blogs έβγαλαν του Τυνήσιους στους δρόμους. Οι τόποι των συγκρούσεων στους δρόμους, τα νέα από τις εξελίξεις για το σχηματισμό κυβέρνησης, τα καλέσματα για συγκεντρώσεις κυκλοφορούν μέσω των social media στα δρόμους και τα souk της Τύνιδας. Νέοι της Τυνησίας συνεχώς ενημερώνουν την υφήλιο για τις εξελίξεις στη χώρα τους.

-Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2011…τώρα…αύριο…Κάιρο…Οι Αιγύπτιοι ‘ντρέπονται’ που δεν ήταν οι πρώτοι να ξεσηκωθούν εναντίον του καθεστώτος τους αλλά τους πρόλαβαν οι Τυνήσιοι. Η υπερηφάνεια τους για το ένδοξο Αιγυπτιακό έθνος δεν τους αφήνει αμέτοχους. Ο 83χρονος Μουμπάρακ, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία τα τελευταία 30 χρόνια, δεν νιώθει πια τη θέση του ασφαλή. Ένα από τα πρώτα μέτρα που έλαβε από την αρχή ήταν να κόψει το internet. Με αίτημά της η κυβέρνηση των Η.Π.Α. προς τον Μουμπάρακ ζητούσε να ανασταλεί η απαγόρευση του internet και να ξεμπλοκάρει τα social media. Για αρκετές ημέρες τα hash tags #egypt #mubarak #tahrir #25jan ήταν στα top trends.  Η Google την ημέρα της μεγαλύτερης συγκέντρωσης διαμαρτυρίας στην Αίγυπτο ανακοίνωσε έναν αριθμό τηλεφώνου στον οποίο καλούσε όποιος ήθελε, άφηνε το μήνυμά του και αυτό  «ανέβαινε» στο twitter χωρίς να απαιτείται σύνδεση στο internet. 

Τόσο πολύ συνέβαλε όμως το twitter ώστε να χαρακτηρίσει ολόκληρο το κίνημα των Αραβικών εξεγέρσεων; Μάλλον είναι αρκετά απλουστευτική αυτή η προσέγγιση. Ίσως δεν θα έπρεπε να πέσουμε στην παγίδα να συγκρίνουμε το twitter με το Al Jazeera, αλλά να αναλογιστούμε πως τα social media συμβάλλουν στη διαμόρφωση της σφαίρας των media. Όπως αναφέρει ο Marc Lynch στο Foreign Policy χωρίς το twitter πράγματι δεν θα είχαμε εικόνα από τα τεκταινομένα μέσα στην Τυνησία και στην Αίγυπτο, αλλά η αναμετάδοση αυτών των εικόνων από το Al Jazeera είναι που έδωσαν αυτήν τη νέα δυναμική στο «twitter κίνημα».

Ισχύει ότι το internet και δη τα social media είναι εξαιρετικά εργαλεία για την κινητοποίηση της κοινωνίας (βλ. Scott and Street 2001). Αλλά εξακολουθεί να εκκρεμεί το μεγαλύτερο ζήτημα που εμποδίζει τα social networks και το internet από το να παίζουν καταλυτικό ρόλο στις διαδικασίες κοινωνικής διαμόρφωσης, δηλαδή η πρόσβαση στο internet, τα new media και τα social networks. Αυτοί που post-αραν τα νέα από την Τύνιδα δεν ήταν πολλοί, ούτε ήταν πολλοί αυτοί που διάβαζαν τα νέα τους εντός Τύνιδας. Εδώ όμως «επεμβαίνει» η επιρροή των συγκεκριμένων ανθρώπων ως ένα ποιοτικό χαρακτηριστικό, το οποίο ισοσκελίζει τον ποσοτικό χαρακτήρα της προσβασιμότητας. Τόσο η φύση των συγκεκριμένων που συμμετείχαν στην online διαδικασία, όσο και η ποιότητα των πληροφοριών τους είναι τα στοιχεία που κατατάσσουν το twitter και τα social media γενικότερα σε influential factors των γεγονότων.

Το κρίσιμο ερώτημα το οποίο πρέπει να απαντηθεί είναι, εάν η εξέγερση θα είχε γίνει και χωρίς τη χρήση των social media. Μόνο έτσι μπορούμε να κρίνουμε το ρόλο των social media σε διαδικασίες κοινωνικής και πολιτικής διαμόρφωσης.

Αλήθεια, οι εξελίξεις στη Ζιμπάμπουε, το Ιράν, την Τυνησία και το Κάιρο θα ήταν οι ίδιες χωρίς το twitter και τα social media;

Του Δημήτρη Χαζάπη (@dchazapis)

Βιβλιογραφία:

Scott, A. and Street, J. (2001) From media politics to e-protest? The use of popular culture and new media in parties and social movements, In: F. Webster (ed) Culture and Politics in the Information Age: A new Politics? London: Routledge