«Έπαθε κρίση ο τύπος... δεν έχει επικοινωνία..»

Αν θεωρήσουμε ότι το «Μεγάλο Μήλο» (Νέα Υόρκη) είναι το παγκόσμιο κέντρο εξελίξεων και αποφάσεων, τότε η δήλωση του διευθυντή των “New York Times” Arthur Sulzberger Jr. ότι πιθανότατα στο άμεσο μέλλον να κυκλοφορούν μόνο σε online έκδοση, είναι το σφύριγμα της λήξης για τα έντυπα μέσα, όπως τα ξέρουμε μέχρι σήμερα.

Φυσικά, δεν χρειαζόταν να είναι κάποιος ο Νοστράδαμος για να προβλέψει τα όσα συντελούνται στο χώρο του Τύπου, ιδιαίτερα σε ένα οικονομικό περιβάλλον όπως το σημερινό. Ωστόσο παραμένει πάντα μια σημαίνουσα εξέλιξη, ιδιαίτερα όταν ακόμα δεν έχει παγιωθεί η επόμενη εποχή που θα ακολουθήσει. Για τους επαγγελματίες στο χώρο της επικοινωνίας, φέρνει σημαντικές ανακατατάξεις στον τρόπο δουλειάς τους και διαχείριση των πελατών τους.

Πολλοί θα βιαστούν να πουν σε αυτό το σημείο ότι η επόμενη εποχή θα είναι το Διαδίκτυο, αυτό όμως είναι εντελώς γενικό και αόριστο. Όντως μέσα από το διαδίκτυο θα  προκύψει πιθανότατα η νέα εποχή ενημέρωσης, αλλά  το Διαδίκτυο έχει πολλές εκφάνσεις, υπάγεται σε διαφορετικούς κανόνες, είναι παγκόσμιο και γενικώς δεν μπορεί να προσδιοριστεί ακόμα με ακρίβεια. Κοινώς είναι ένα χάος με δικούς του κανόνες που ακροβατούν μεταξύ νομιμότητας και ηθικής, μεταξύ ελευθερίας του λόγου και ασυδοσίας.

Τι γίνεται με την πληροφόρηση λοιπόν; Ποιος θα αντικαταστήσει το «πρωτοσέλιδο που ρίχνει κυβερνήσεις» και την αρθογραφία που διαμορφώνει ή αλλοτριώνει συνειδήσεις; Ποια μέσα θα πρέπει να χρησιμοποιεί η επικοινωνία για να επικοινωνήσει με το ευρύτερο κοινό;

Στην Ελλάδα, παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια, την «άτσαλη» στροφή της ενημέρωσης από τις παραδοσιακές εφημερίδες, που καταρρέουν, στα portals και τα blogs που συνεχώς πολλαπλασιάζονται. Σημαντικός αριθμός blogs, που όντως πριν περίπου 10 χρόνια ήταν μέσα έκφρασης αδέσμευτων φωνών, μετατράπηκαν μέσα σε λίγα χρόνια σε  οργανωμένα και ελεγχόμενα από συμφέροντα, μέσα ενημέρωσης που ουδεμία σχέση έχουν με την αρχική ερασιτεχνική τους μορφή.

Ο καθένας πλέον έχει τη δυνατότητα, έχοντας ιδιοτελείς σκοπούς ή επιδιώκοντας να πετύχει κάτι, να χρησιμοποιήσει το διαδίκτυο προς όφελος του. Αυτό είναι και πολύ επικίνδυνο και απέχει πολύ από την ουσία της ενημέρωσης. Αυτό που δεν προβλέπουν όμως όσοι εξασκούν τέτοιες πρακτικές είναι ότι ο κορεσμός θα έρθει γρήγορα και θα αποδυναμώσει την τακτική τους.

Έτσι λοιπόν σήμερα η ενημέρωση διαδικτυακά γίνεται είτε από επώνυμα portals με υπογραφές και ταυτότητα, που είναι και η μεταβατική περίοδος των εφημερίδων,  είτε από ανώνυμες και απροσδιόριστες πηγές, blogs και portals που δεν ανήκουν σε κανέναν και δεν εδρεύουν πουθενά. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μια δυσκολία στάθμισης της αναγνωσιμότητας των νέων μέσων και αυτό ενδεχομένως να είναι και παραπλανητικό σχετικά με την επιρροή τους.

Ποιος όμως επηρεάζει περισσότερο τα κοινά; Ποιος θα μπορεί να  «ρίχνει κυβερνήσεις»;

Η απάντηση σε αυτό είναι τα πρόσωπα -αυτά που ονομάζουμε διαμορφωτές γνώμης- με όποιον τρόπο επιλέγουν αυτά να δραστηριοποιηθούν. Ήδη πολλοί επώνυμοι δημοσιογράφοι και μη, έχουν δικούς τους ιστοχώρους και σελίδες στις οποίες καταθέτουν απόψεις, σχόλια, χωρίς να βρίσκονται υπό την αιγίδα ενός ομίλου Μέσων Ενημέρωσης. Το ευρύ κοινό αναζητά με το μικροσκόπιο πια ανθρώπους να ακούσει, να εμπνευστεί να μάθει, να συμφωνήσει και να πιστέψει σε αυτούς.  Ο Μίκης Θεοδωράκης έφτασε τα 90 και μια συνέντευξή του συγκεντρώνει ιδιαιτέρως μεγάλες τηλεθεάσεις. 

Ο ρόλος της επικοινωνίας σε αυτό το κυνήγι μαγισσών, γίνεται και λίγο ενστικτώδης πλέον: χρειάζεται με διορατικότητα οι επαγγελματίες του χώρου να μη μένουν στο χτες και το σήμερα (facebook, blogs κλπ.) αλλά να μπορούν να δουν πέρα από αυτό και να είναι έτοιμοι για την επόμενη εποχή. Μη ξεχνάμε ότι το Facebook, που πολλοί τώρα ανακάλυψαν, υπάρχει από το 2004 και φυσικά δεν ήταν πεδίο ερωτικών συναναστροφών και ανταλλαγής μηνυμάτων αλλά εργαλείο επικοινωνίας μεταξύ 5 κορυφαίων αμερικανικών πανεπιστημίων.

Μιλώντας για την Ελλάδα, θεωρώ ότι το μεγαλύτερο μέσο επικοινωνίας, που σνομπάρουν οι πολλοί, παραμένει το «σούπα μούπες». Λόγω της ιδιοσυγκρασίας μας ως λαός που ασχολούμαστε συνεχώς με το τι κάνουν οι άλλοι, θεωρούμε πάντα πιο αξιόπιστη την πληροφορία του ψιλικατζή μας που μας ψιθυρίζει στο αυτί «σου έχω πληροφορία από μέσα ότι ο τάδε τα έσπασε με τον τάδε κλπ.» παρά οτιδήποτε άλλο. Το αναμοχλεύουμε επίσης με ταχύτητα φωτός είτε λέγοντας «έμαθα αυτό αλλά δεν το πολιπιστέυω» ή του δίνουμε τη δική μας προέκταση «άνθρωπος-κλειδί μου είπε αυτό, μη διαρρεύσει όμως».  Η διαφορά εδώ είναι ότι όσο πιο ασφαλείας είναι ο  «άνθρωπος-κλειδί», τόσο εγκυρότερη και η πληροφορία. Ο influencer είναι στην πραγματικότητα ένα «αξιόπιστο κλειδί ασφαλείας».

Η κρίση θα ενισχύσει το ρόλο αυτό καθώς η ανησυχία και η ανασφάλεια γεννούν την ανάγκη για πληροφόρηση.  Οι περισσότεροι από εμάς πιάσαμε τους εαυτούς μας το  τελευταίο διάστημα να ρωτάμε από τον ταμία της τράπεζας, το γείτονα που δουλεύει στην καντίνα του Υπουργείου μέχρι πιο ενημερωμένες πηγές αν «θα χρεοκοπήσουμε, πότε θα τελειώσει η κρίση, τι γίνεται με τα νέα μέτρα». Κανείς, φυσικά, δεν είπε που να ξέρω, εμένα άλλη είναι η δουλειά μου. Όλοι, κολακευμένοι από την ερώτηση, έδιναν τις δικές τους εκδοχές που μπορεί να είχαν βάση, μπορεί και να απείχαν έτη φωτός από την πραγματικότητα.

Η ουσία σε όλα αυτά είναι ότι πρέπει να καταλάβουμε ότι μπορεί να ζούμε σε μια ψηφιακή εποχή αλλά την ποιοτική διαφορά στην πληροφόρηση την κάνουν τα πρόσωπα και όχι τα μέσα. Αυτό συμβαίνει ακριβώς γιατί η πληροφόρηση πια έρχεται από χιλιάδες πηγές και μπορεί να μη λογοκρίνεται αλλά φιλτράρετε με βάση τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της και την αξιοπιστία της. 

Θωμάς Κώτσης